Tijdens een inspiratieavond gisteren van stichting Tangent ben ik weer eens flink aan het denken gezet. Ellen Emonds sprak over pedagogisch tact. Een mooie ontroerende avond met een persoonlijk verhaal van Ellen. Blij met haar opmerkingen en oneliners. Je doet er toe als leraar en je kunt het verschil maken. Het gaat om de waarden die jij hebt als persoon en hoe je die een rol laat spelen binnen je handelen. Het gaat in een klas veel minder over normen. Gelukkig liet Ellen het woord protocol ook even vallen. Ze vroeg ons om daar vooral niet te snel naar toe te gaan in lastige situaties. Eerst naar je gevoel en inzicht en daarop proberen te handelen. Ik werd er enthousiast van.
Ellen maakte tijdens deze avond ook een opmerking over de rol van de schoolleider. Die is belangrijk als het gaat om het creëren van verbintenis binnen een team. Terechte opmerking. Toch heeft deze opmerking mij wel aan het denken gezet. Hoe moeilijk is het om een cultuuromslag te maken? Hoe krijg je leraren uit een omgeving, een structuur, waar de norm lange tijd erg belangrijk was? Hoe krijg je de waarden die je als schoolleider belangrijk vindt doordrenkt in het zijn van je leerkrachten? Wat is dan precies die veiligheid? Volgens mij raken we hier een ingewikkeld vraagstuk.
Gelukkig heb ik zelf op scholen gewerkt waar open gesprek over waarden en normen mogelijk was en plaats vond. Juist op scholen in “moeilijke wijken” word je wellicht wat sneller geconfronteerd met ongewenst gedrag. Leerkrachten hebben vaak hun hart liggen bij deze doelgroep vanuit hun eigen waarden en opvattingen. Toch bleek het gesprek lastig en ingewikkeld te worden als er verschillen zijn in die opvattingen. De verschillen zitten vaak in kleine details, maar zijn wel heel wezenlijk. Juist omdat je waarden zo diep geworteld zitten in je zijn, verander je moeilijk van inzicht en gedrag.
Leerkrachten zijn in situaties met lastig gedrag van kinderen ook snel uit balans. Begrijpelijk, want er gebeurt iets wat ze raakt, wat ze graag anders willen. Op deze momenten schieten mensen dan ook makkelijk in structuur en macht. Iets wat ik als ouder trouwens ook erg herken.
De verantwoordelijkheid voor het creëren van de open cultuur die we voor ogen hebben kan wat mij betreft dan ook nooit alleen bij de schoolleider liggen. Dit is juist een onderwerp wat samen opgepakt moet worden en waarbij iedereen zich kwetsbaar zal moeten opstellen, ook leerkrachten. De schoolleider doet er zeker toe, maar ik zou de verantwoordelijkheid voor dit lastige vraagstuk nooit bij één persoon durven en willen leggen.